İzmir’in kültürel zenginliği içerisinde Yahudi mirasının korunmasına yönelik olarak İzmir Musevi Cemaati Vakfı tarafından hazırlanan İzmir Jewish Heritage projesi faaliyetlerine başladı. Avrupa Birliği Komisyonu tarafından finanse edilen projede Kentimiz İzmir Derneği de ortak olarak yer alıyor.

Proje kapsamında 36 ay boyunca İzmir’deki Yahudi kültür mirasının korunması ve gelecek nesillere aktarılmasına yönelik pek çok faaliyet hayata geçirilecek. Proje ile:

• İzmir Tarihi Kent Merkezi Havralar Bölgesi'nde yer alan 17. yüzyılda yapılmış ancak metruk hale dönüşmüş Hevra ve Foresteros sinagoglarının restorasyon projeleri hazırlanacak. Aynı avluya bakan dört havra kompleksinin birer parçası olmaları özelliğiyle bu sinagogların dünyada başka bir örneği bulunmamaktadır.

   

• Bu sinagoglar kompleksinin Türkiye ve dünyada bir kültür mirası, turizm ve kültürler arası diyalog merkezi olarak tanınması için çalışmalar yapılacak.

   

• Bu doğrultuda, yerel, ulusal ve uluslararası iletişim ağlarını güçlendiren yeni bir platform kurulacak. Platformun etkileşim kapasitesini artıracak etkinlikler yapılacak. Platformun faaliyetlerini gerçekleştireceği bir merkezin de yine proje kapsamında kurulması planlanıyor.

   

• İzmir Sefarad Hikâyeleri, İzmir Sefarad Kadınları, İzmir’de Yahudi Basını ve Geleneksel Sinagog Tekstilleri gibi konularda 4 kitap hazırlanacak. 

   

• Konferans, çalıştay, eğitim ve çalışma ziyaretleri düzenlenecek. 

   

• Kurumsal kapasitenin artırılması ve bu mirasın daha fazla tanıtılması amacıyla kurumsal kimlik, web sitesi, broşür, kısa film, vb. çalışmalar hayata geçirilecek.

İzmir'de Yahudi Kültür Mirası

Çeşitli kültür ve dinlere ev sahipliği yapan İzmir, antik dönemden itibaren Yahudi göçünü çeken şehirlerden biridir. Güncel veriler ışığında, şehirde Yahudi topluluğu varlığının ilk somut bulgusu MS 5. veya 6. yüzyıla tarihlenmektedir. 1492 ve 1497'de İber Yarımadası'ndan kovulan Yahudiler (Sefarad Yahudileri), Osmanlı topraklarına gelerek zaman içerisinde İzmir ve çevresine yerleşti.

16. yüzyılın ortalarından itibaren bugünkü İzmir Yahudi Cemaati'ni oluşturmaya başlayan sosyal, ekonomik, kültürel ve idari yapı ile sinagoglar, hastaneler, mezarlıklar vb kurulmuştur. Söz konusu tarihi yapıların günümüze kadar ulaşanlarının çoğu, İzmir Tarihi Kent Merkezi olan Kemeraltı ve çevresinde Havralar Bölgesi olarak bilinen alanda yer almaktadır.

Yahudi nüfusu, daha sonraki yıllarda deprem, salgın hastalıklar, yangınlar ile küresel siyasi, ekonomik ve sosyolojik göçler nedeniyle dalgalanmıştır. 1800'lü yıllarda İzmir, çoğunluğu Sefarad olmak üzere yaklaşık 50.000 Yahudi'ye ev sahipliği yapıyordu. 1900'lerin başlarında birçok kişinin Amerika ve Avrupa'ya ve 1948'de Yahudi devletinin kurulmasının ardından İsrail'e göç etmesiyle önemli bir küçülme başladı. Günümüzde İzmir’in Yahudi nüfusu yaklaşık 1100 kişidir.

Nüfusun azalmasına da paralel olarak, şehrin 34 sinagogundan sadece 13'ü kaldı. Cemaatleri küçülen ve hatta yok olan sinagoglar yıllar içinde ihmal edilince bir kısmı yok oldu, pek çoğu da bakıma muhtaç hale geldi. Ek olarak, sismik aktivite ve çevresel tehditler yapıları daha da tehlikeye attı. Bunların sonucunda günümüze ulaşabilen sinagoglar ya yıkılmak üzere ya da ara sıra kullanılan yapılara dönüştü.

Kemeraltı Havralar Bölgesi’nde bulunan 9 sinagogdan 6’sının bitişik olması ve özel mimari yapıları ile yüzyılların hikâyelerini anlatması sayesinde dünyada eşi benzeri olmayan bir değer sunmaktadır. Günümüzde, 9 sinagog, 1 hahamhane, 5 kortejo ve Juderia’nın (Yahudi mahalleleri) oluşturduğu alan yapı yoğunluğu açısından dünyada eşsiz bir kültür ve turizm değeri taşımaktadır.