İzmir’in gündeminden hiç düşmeyen Kültürpark Koruma Amaçlı İmar Planı, 17 Haziran 2021 günü İzmir 1 Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun gündemine alındı. Mimarlar Odası İzmir Şubesi, Kültürpark ile ilgili hazırladığı görüş dosyasını Kültür Varlıkları Koruma Bölge Kurulu’na gönderdi. Dosyada yapılaşma ile ilgili emsal alanının olması gerekenden fazla olduğu, alanın “Fuar, Panayır ve Festival Alanı” tanımlandığı bu tanımda “Park” adının geçmediği, hangarların kaldırılarak bu alanın parka dahil edilmesinin değerlendirilmesi isteği, korunacak ve tescilli binalar ile yer altı otoparkının tamamının emsal hesaplarına dahil edilip edilemeyeceğinin altı çizildi.

Şehrin kalbinde yer alan Kültürpark, tartışmaların odağı olmaya devam ediyor. 2. derece Doğal Sit ve Tarihsel Sit Alanı olarak tescillenmiş olan Kültürpark için hazırlanan “Koruma Amaçlı İmar Planı” önerisi, başta TMMOB olmak çok sayıda sivil toplum kuruluşunun tepkisine yol açmıştı. Mimarlar Odası İzmir Şubesi, Kültürpark Koruma Amaçlı İmar Planı ile ilgili İzmir 1 Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü’ne, ayrıntılı bir görüş raporu ileterek, değerlendirme sürecinde görüşlerinin dikkate alınmasını istedi.  

Tam metnine Mimarlar Odası İzmir Şubesi’nin web sitesinden ulaşılabilen raporda şu hususlar yer aldı: 

-Bir yapının büyüklüğü, ihtiyaç programına göre ortaya çıkar. İhtiyaç programının oluşturulabilmesi için elbette yapının kullanım amacı bilinmelidir. Ne yazık ki hangarlar ve Celal Atik Spor Tesisi alanlarındaki kullanımın ne olduğu bilinmemektedir. Bu durumda bu alandaki yapılaşma ihtiyacının belirlenmesi mümkün değildir. 

Yapılacak olan yapıların niteliği belli olmalıdır 

-Yapılarla ilgili kullanım kararının Koruma Kurulu onayı sonrasına bırakıldığı bilinmektedir. Ancak, Kurul’un yapılacak bina kompleksi sebebi ile oluşacak yoğunlukları bilmesi karar süreçlerinde önemli olacaktır. Bu nedenle Koruma Amaçlı İmar Planı içinde yapılacak yapıların niteliklerinin ne olacağı da belirtilmelidir.

-Yapılaşma hakkının kullanımı için mevcut hollerin bulunduğu alanda Taban Alanı=12 bin metrekare olacak şekilde, Celal Atik Spor Salonu’nun bulunduğu alanda da Taban Alanı=6 bin metrekare olacak şekilde iki yapı alanı belirlendiği görülmüştür. Yapılan hesaplamalar sonucunda verilen emsal değeri ile yaklaşık 21 bin 22 metrekare inşaat alanı, Yeraltı Otoparkı hariç olmak üzere tescilli ve korunacak yapıların mevcut inşaat alanı 19 bin 32 metrekare olmak üzere alanda toplamda 47 bin 367 metrekare inşaat alanı oluşacağı öngörülmüştür. Plan oluşturulurken bu alanlar dikkate alınarak karar verilmelidir. 

-İzmir Büyükşehir Belediyesi ilave olarak Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği’nin 5. Maddesi’nde izin verilen yer altı otoparkı gibi tamamen emsal dışı alan kullanımının olmayacağını tarafımıza sözlü olarak iletmiştir. Ancak, bu durum plan kararlarına dönüşmediği sürece bir iyi niyet beyanından öteye gidemeyecektir. Yöneticilerin değişmesi durumunda inşaat hakkının Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği’nde ifade edildiği şekilde uygulanmasının önünde bir engel bulunmamaktadır.

İzmir 1 Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğümüzden beklentimiz, yapılaşma oranının ve yapılaşma gereksiniminin, amacı ve ihtiyaç duyduğu büyüklük belirlendikten sonra saptanmasıdır. Aksi takdirde istenilen alan büyüklüklerine doğru karar vermek neredeyse imkânsızdır.

- Kültürpark’ın bugünkü haline gelmesinde 1990 yılında açılan Kültürpark yarışması öncülük etmiştir. Şartnamesine göre alan A-B-C bölgelerine ayrılmıştır. A bölgesinde E:0,05 olarak saptanmış, bu bölümdeki bazı binaların korunması yarışmacılardan istenmiş, bazı binaların korunmalarının teklifi (emsal içinde kalmak koşulu ile) yarışmacılara bırakılmıştır. 

Emsal oranı gerçeği yansıtmıyor

-Yarışma sırasında dahi 0,05 emsal alanına dahil edilerek önerilen binalar, bugün geldiğimiz noktada emsal alanının dışında tutulmaktadır. Bir nevi imar barışını andıran bu uygulama ile alandaki toplam emsalin 0,05 olduğunu söylemek imkansızdır. Öneri planda tüm binalar dahil edilerek bir emsal çıkartılmalıdır, bu durumda hesaplanan emsal alanının 0,09’a yaklaştığı görülecektir.

-Günümüzde Kültürpark’taki yapıların toplam inşaat alanı, yer altı otoparkı hariç iken bile 70 bin metrekarenin üzerindedir.

-Kültürpark’ın yapı envanteri araştırmaları, alanda tescillenmesi gereken kültür varlığı niteliğinde yapı ve mimari öğelerin bulunduğunu ortaya koymuştur. İdare, söz konusu yapı ve öğelerin bir kısmı için tescil sürecini tamamlamış, ancak bir kısmını planda ‘Korunacak yapı’ kategorisinde değerlendirmiştir. ‘Korunacak yapı’ gösterimi, bir plan kararı olarak bağlayıcılık taşısa da yapı ve öğelerin ülkemiz ve kentimizin kültür envanteri olarak belgelenmesinin ve korunmasının bilimsel süreçlerle gerçekleşmesini sağlamakta yetersiz kalabilecektir.  

Heykel ve havuzlar korunmalı

-Bu sebeple, korunacak yapı niteliğindeki yapılar için ivedilikle tescil sürecinin başlatılması gerekmektedir. Benzer bir süreç, Kültürpark’ın heykel ve havuzları için de geçerlidir. Dönemlerinin kentsel sanat ve tasarım akımlarını yansıtan ve Kültürpark’ın kimliği açısından önemli bir unsur olan korunacak heykel ve havuz gibi mekânsal öğelerin de plana işlenmesi ve tescilleri için gerekli işlemlerin gerçekleştirilmesi önem taşımaktadır. 

Kent Parkı işlevine vurgu yapılmalı 

-İzmir Büyükşehir Belediyesi, daha önceki plan notlarında da yer aldığı gibi alanda ‘Kültür-sanat-spor-eğlence-sosyal tesisler, yeşil alan, Enternasyonal Fuar sergileme alanlarının’ yer almasına yönelik plan notu hükümlerini, öneri plana da aktarmıştır. Bu notun yanında  ‘Yeşil alan kullanımının yanı sıra kültür, sanat, spor, dinlence, eğlence, sosyal tesis, Enternasyonal Fuar sergileme alanı fonksiyonları yer alacaktır’ şeklinde plan notu eklenmiştir. Üst ölçekli plan kararları doğrultusunda, alan, ‘Fuar, Panayır ve Festival Alanı’ olarak tanımlanmıştır. Bu not ve kararlarda  ‘Park’ sözü geçmemektedir. Fuar ise Gaziemir’e taşındığından, bu alanda üst ölçekli planlarda tariflenecek tanım, ‘Kent Parkı’ harici bir söylem olmamalıdır. Plan notundan ise ‘Enternasyonal Fuar sergileme alanı fonksiyonları yer alacaktır’ sözü çıkartılıp Kent Parkı işlevine vurgu yapılmalıdır.

Hangarlar kaldırılmalı, yerine yeni yapı yapılmamalı

-Bu nedenle geçici olarak yapılmış olan hangarların tamamen kaldırılıp yerine hiçbir yapı yapılmaması konusundaki talebimizin gözden geçirilmesinin önemli olduğunu düşünüyoruz. Kültürpark; doğal, kültürel tarihi değerleri ile bir bütündür. Bu bütünün en büyük getirisi kamu yararıdır. Kültürpark’ın ekonomik değerinin bu anlamda bir önemi yoktur. 

-İzmir 1 Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü'nden beklentimiz, üst ölçekli plan kararları doğrultusunda alan “Fuar, Panayır ve Festival Alanı” olarak yapılmış tanımlamaya “Park” sözcüğünün de eklenmesidir. Ayrıca yapılaşma önerilen alanlara “Park” teması gözetilerek emsal kararı verilmelidir. İhtiyaç duyulan kapalı alanların, Celal Atik Spor Salonu gibi değerli yapıların özgün işlevlerine döndürülerek elde edilmesi, Şubemiz tarafından önemsenmektedir.