Beşikler vermişim Nuh’a/Salıncaklar, hamaklar,/
Havva Ana’n dünkü çocuk sayılır /
Anadolu’yum ben/ Tanıyor musun?-AHMED ARİF
Bundan 97 yıl önce Türkiye Büyük Millet Meclisi hükümeti
ile Yunanistan arasındaki anlaşmayla yaklaşık
2 milyon kişi, yerinden yurdundan toprağından
ayrılmak zorunda kaldı.
Ülkemizde oturan Rum-Ortodokslar’la
Yunanistan’daki Türk-Müslümanların
zorunlu göçünü öngörüyordu mübadele.
O tarihten itibaren de ‘’iki yakadan’’öyküler,
zorunlu göçe uğrayanların dramatik hüzün dolu
yürek yakan yaşamlarını anlatır durur
*****
Türkçe’ye Yannis Ritsos, Urlalı
Yorgo Seferis, Elitis gibi
ozanların şiirlerini çeviren siyaset bilimci yazar
(aynı zamanda milli atletimizdir de)
Herkül Millas,
‘’Farklılığa saygı duymayan bir ülkede
azınlık olarak
yaşamak mı yoksa mübadil olarak sürülmek mi?
Böyle bir ikilem yaşamamıza fırsat verilmedi;
‘çözüm’ her zaman çoğunluk tarafından
ilgililere danışılmadan dayatıldı’’ der ve sorar;
‘’Mübadiller gittikleri yeni ülkede yeni acılar yaşadılar.
Sonunda ikinci kuşak, üçüncü kuşak derken, torunları
normal vatandaş sayıldılar (hemen hemen).
Ama kalanların ve gidenlerin çektikleri
toplam acıları hesaplayıp ‘kalsalardı
daha az veya daha çok acı çekerlerdi’ veya ‘
gitmeleriyle acıları daha az veya daha çok oldu’
gibi bir hükme kim varabilir?
*****
Eğitimci-Yazar Fırdevs Tuncay da
mübadil bir ailenin ferdidir.
‘’Kalbim Anadolu’da Kaldı’’ mikro
tarih belgesel türündeki
kitabında, ailesinin ve atalarının anılarından yola çıkmış,
gerçek mübadele öykülerine yer vermiştir.
Kemal Yalçın’a göre Tunçay ‘’mübadele ve sonrasında yaşamış
tek tek canlı tarihlerin gerçek öykülerini yazarak’’
mübadele realitesini gözlerimizin önüne koymuştur.
Yazar, kitabında ‘’Anadolu’’yu ve ‘’Mübadelenin
Öteki Yüzü Anadolu Rumları’’nı,
uğradıkları kültürel yıkımlardan
örnekler vererek aktarıyor bizlere.
Ege’nin iki yanından insanların
üç-dört kuşaktır “kayıp vatan” hisleriyle
buluşturuyor okuru.
*****
Atina’ya da gitmiş, yaşayanları hatırladıklarını,
çocuklarının ise atalarından dinlediklerini
bizlerle paylaşmış Tunçay.
Acılarını acı bilmiş, hüzünleri de
hüznü olmuş Firdevs Hoca’nın.
Öykülerin çoğunda Anadolu’ya adanmış aşk,
tutku hakimdir.
Mübadil Türkler için de ‘’Rumeli’’, sevdadır!
Romanın dokusunu, Atina’da yaşayan sekiz
Anadolu Rumu’yla yüz yüze, birebir
konuşarak oluşturmuş Firdevs Tunçay.
Böylelikle ‘’sızı’’yla okunan, bunca kültürün
beşiği eski Anadolu, o alemin kayıp kentleri,
kayıp insanları unutulmasın; iki yaka arasındaki
bağlar kopmasın, kültürler, diller, kimlikler
kaybolmasın, gençler bu çıplak gerçeği öğrensin,
yaşlılar hatırlasın diye paslanmaz yüreğiyle
ses verdiği öyküleri -kaleminden- dökmüş.
Kendi ifadesiyle;
‘’Büyükadalı Stefano Domato’’, ‘’İstanbullu Rodi
Tomurcukgül ve Anna Pembezümbül’’,
‘’Heybeliadalı Jordan Mousouris’’,
‘2.Kuşak Urlalı Fotis Karalis’’, ’’2.Kuşak
Manisalı Katerina’’, ‘’2.Kuşak Sinanos
mübadili Kyriakos Vlasiadis’’in öyküleriyle,
‘’Nea İonia Mübadele Müzesi’’ ve
‘’Yeni Ispartalılar’’ Derneği’’ bölümleriyle;
‘’Kalpten kalbe yol bulmuş!..’’
*****
Mübadele öyküleri, Erbay Kücet’in tarifiyle;
yıllarca “Bir kuş olsam da memleketime uçsam”
umuduyla yüreklerinde özlem biriktirenlerin,
gurbet kuşlarına “Benden selam söyleyin
Selanik’e, Yanya’ya, Kozana’ya, Kılkış’a,
Kölemen’e, Grebene’ye, Kesriye’ye,
Kayalar’a, Nasliç’e, Langaza’ya,
Preveze’ye, Karacaova’ya, Karaferye’ye,
Drama’ya, Serez’e, Kavala’ya, Girit’e,
Sakız’a, Midilli’ye…” diye seslenenlerin
çığlıklarını yansıtır.
‘’Kalbim Ege’de Kaldı’’ da
tarihe tanıklık etmiş o çığlıkların kitabı.
Mutlaka okuyun; sonra da her bir mübadile içten bir
selâm söyleyin!..