SAYIŞTAY Menemen Belediyesi ile ilgili rapor hazırladı. Sayıştay'ın web sayfasında da yayınlanan raporda Menemen Belediyesi'nde yapılan denetimler sonrasında ortaya çıkanlar maddeler halinde sıralandı. o bulgular Sayıştay müfettişlerinin raporlarında şöyle sıralandı.

Menemen Belediyesi'nde yapılan incelemeler sonucunda;

 A. Denetim Görüşünün Dayanağı Bulgular

1. Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabının Gerçeği Yansıtmaması

2. Belediyeye Ait Taşınmazların Belediye Şirketine Kıymet Takdiri Yapılmadan Ayni Sermaye Olarak Konulması

3. Taşınmazların Değer Tespitinin Yapılmaması

4. Peşin Tahsil Edilen Kira Gelirlerinin Dönem Ayırıcı Hesaplar Kullanılmaksızın Doğrudan Gelir Kaydedilmesi B. Diğer Bulgular 1. Banka Hesabından Yapılması Gereken Ödemelerin Doğrudan Kasadan Yapılması 2. Mevzuata Aykırı Şekilde Doğrudan Temin Yöntemi ile Personel Hizmet Alımı Yapılmasına Devam Edilmesi 3. Pazar Yerlerinde Aynı Kişilere Birden Fazla Yer Verilmesi ve Tahsis Ücreti Tahsil Edilememesine Rağmen Tahsislerin İptal Edilmemesi 

5. İndirim Hakkı Olmayan veya Bu Hakkını Daha Sonradan Kaybeden Kişilerin İndirimli Emlak Vergisi Uygulamasından Yararlanması

6. Kalkınma Ajansı Paylarının İlgili Ajansın Banka Hesabına Aktarılmaması

7. Aynı Binada Bulunan Mükelleflerin Emlak Vergilerinin, Farklı Bina Sınıflarından Tahakkuk Ettirilmesi

8. Ayni Sermaye Olarak Belediye Şirketine Verilen Taşınmazlar İçin Belediye Bütçesinden Harcama Yapılması

9. Derneklere Yapılan Taşınmaz Tahsislerinin Belediye Kanununa Uygun Olmaması

10. Bazı Taşınmazların İşgal Altında Olması ve Belediye Tarafından Gerekli Hukuki Sürecin Başlatılmaması

11. Bazı Taşınmazların İşgaliye Sözleşmesi Düzenlemek Suretiyle Kullandırılması

12. Belediye Şirketinden İstihdam Edilen İşçilerin Zabıta Olarak Görevlendirilmesi

13. Borçlanma Sınırının Hatalı Hesaplanması Suretiyle Yasal Borç Sınırının Aşılması

14. Çevre Temizlik Vergisi, İlan ve Reklam Vergisi Mükellefleri ve İşyeri Açma Ruhsatı Listelerinin Birbirleri ile Tutarlı Olmaması

15. Çevre Temizlik Vergisinden Aktarılacak Payın Büyükşehir Belediyesine Süresinde Ödenmemesi

16. Doğrudan Temin Kapsamında Yapılan Bazı Alımların Belli Bir Süreyi İhtiva Etmesine Rağmen Sözleşmeye Bağlanmaması

17. Doğrudan Teminle Yapılan Alımlarda Vergi Borcu Sorgulamasının Yapılmaması

18. Doğrudan Teminle Yapılan Alımların % 10 Sınırını Aşmasına Rağmen Kamu İhale Kurumundan İzin Alınmaması

19. Parasal Limitlerin Altında Kalmak Amacıyla Mal veya Hizmet Alımlarının Kısımlara Bölünmesi

20. Gecekondu Fonunun Amacı Dışında Kullanılması

21. İdare Taşınmazlarının Kira Süresinin İhaleye Çıkılmaksızın Uzatılması ve Ecrimisilin Olağan Bir Taşınmaz Yönetim Şekline Dönüştürülmesi

22. İdari Para Ceza Tutanaklarının Belediye Encümeninin İlk Toplantısında Gündeme Alınmaması

23. İhale Usulü Yerine Doğrudan Temin Yönteminin Uygulanması

24. İmar Kanunu’na Aykırı Uygulamalara Kesilen Cezaların Takibinin Yapılmaması

25. İşçilerin Kanunda Belirtilen Yıllık İzinlerinin Kullandırılmaması

26. Kamu Sermayeli Bankalar Dışındaki Bankalarda Hesap Açtırılması ve Kullanılması

27. Mal, Hizmet ve/veya Yapım İşlerine İlişkin Bazı Alımlarda, İşin Teknik Özelliklerinin Belirtilmemesi

28. Muhasebe Kayıtlarının Geriye Dönük Olarak Değiştirilmesi ve Boş Yevmiye Kayıtları Bulunması

29. Pazar Yerleri Tahsis Ücretinin Meclis Tarafından Belirlenmemesi

30. Sosyal Denge Sözleşmesine Sözleşme Konusu Olmayan ve Kanuna Aykırı Hükümler Konulması

31. Tahakkuk Etmiş Alacaklar İçinde Bulunup Zamanaşımına Uğramış Alacaklarla İlgili Gerekli Sürecin İşletilmemesi

32. Taşınmaz Kiralarının ve Ecrimisillerin Mevzuatta Öngörülen Tutarların Altında veya Üstüne Arttırılması

33. Taşınmaz Kültür Varlıklarının Korunmasına İlişkin Katkı Payının Süresinde Ödenmemesi

34. Taşınmazların Cins Tashihlerinin Yapılmaması

35. Temsil, Ağırlama, Tören, Fuar ve Organizasyon Giderleri Bütçesinin, Diğer Harcama Birimleri Tarafından Kullanılması

BÜTÇE HARCAMALARINDA BÜYÜK ARTIŞ

Raporda incelemeden sonra şu bilgilere yer verildi. Belediyenin bütçe giderleri toplamı 2022 yılında 2021 yılına göre 210.168.929,21 TL %96 artmıştır. Gider kalemleri incelendiğinde; 2022 yılında personel giderlerinin 48.508.208,90 TL (%66), sosyal güvenlik kurumlarına devlet prim giderlerinin 8.691.107,99 TL (%64), sermaye giderlerinin 653.686,39 TL’lik (%2) ve mal ve hizmet alım giderlerinin 148.867.782,47 TL (%178) arttığı görülmektedir. Cari transferlerde ise 3.963.918,41 TL (%13) azalış olmuştur. Faaliyet Sonuçları Tablosuna göre; bütçe ile ilgili olsun ya da olmasın Belediyenin faaliyetlerinden dolayı tahakkuk eden 2022 yılı Faaliyet Gideri 409.554.223,42 TL, Faaliyet Geliri 400.991.221,61 TL olup Dönem Olumsuz Faaliyet Sonucu ise 8.563.001,81 TL olarak gerçekleşmiştir.

Sonuç olarak; Belediye bünyesinde iç kontrol sisteminin kurulması, uygulanması, izlenmesi ve geliştirilmesi yönünde iç kontrol mevzuatı gereklerinin tam olarak yerine getirilmediği ve iç kontrol sistemi ile kurumsal risk yönetiminin, üst yönetim ve Belediye personeli tarafından tam olarak sahiplenilmediği görülmüştür.

Belediyenin 2022 yılı hesap ve işlemlerinin incelenmesi neticesinde, mevzuatı uyarınca T.C. Sayıştay Başkanlığı İzmir Menemen Belediyesi 2022 Yılı Sayıştay Düzenlilik Denetim Raporu 19 hesaba aktarma suretiyle bankadan yapılması gereken birtakım ödemelerin, kasadan yapıldığı görülmüştür.

META- SU RAPORA GİRDİ

Belediye hesabının incelenmesinde, 2017 yıl sonu itibariyle belediyenin kendi şirketi olan META-SU’dan doğrudan temin yöntemi ile personel temin ettiği, META-SU şirketinin mali durumu sebebiyle ihaleye giremeyeceğinden personele dayalı hizmet alımı ihalesi T.C. Sayıştay Başkanlığı İzmir Menemen Belediyesi 2022 Yılı Sayıştay Düzenlilik Denetim Raporu 22 yapılmadığı, alımların sürekli olarak o tarihten bu yana doğrudan temin yöntemiyle META-SU aracılığıyla gördürüldüğü, 2018 yılı başında mevzuat gereği uygulanması gereken taşerondan kadroya geçişin uygulanmadığı, doğrudan temin ile personel temininin devam ettiği görülmüştür. Ayrıca yapılan araştırma sonucunda Belediye ile şirketi META-SU arasında personel alımına ilişkin yazılı bir sözleşme veya protokol bulunmadığı, kimin ne kadar ücret alacağının yazılı olarak önceden belirlenmediği, ücretlerin belirli bir kritere bağlı olmadan olarak belirlendiği tespit edilmiştir. Söz konusu uygulama yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerine aykırılık teşkil etmektedir. Mevzuata aykırı bu uygulamanın fiili olarak sürdürülmesi mümkün değildir. Personele dayalı hizmet ihalesi yapmayan kamu görevlilerinin sorumlulukları bulunmaktadır. 696 sayılı KHK yürürlüğe girmeden önce personele dayalı hizmet ihalesi yapılamadığından dolayı 606 sayılı KHK gereği geçiş işlemi de yapılmamıştır/yapılamamıştır. Bu yolla çalışan işçilerin ne kadar ücret alacağının belli olmadığı, ücretlerin bir ölçüye bağlı olmaksızın belirlendiği ve bu ücretlerinde belediye bütçesinden şirkete ödendiği göz önüne alındığında bu konuda hukuki düzenlemelerin gerektiği açıktır. Belediyenin hizmetleri görebilmesi için belirli sayıda kişiyi çalıştıracağı, personele dayalı hizmet ihalesi yapamayacağı ve 696 KHK’ye göre işlem tesisi de mümkün olmadığına göre çözüm olarak gerek Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığından gerekse de Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığından görüş sorularak hangi pozisyonda ne kadar ücret ödeneceği, kaç kişi olacağı gibi hususlara göre işlem yapılmasının uygun bir çözüm olabileceği anlaşılmaktadır. Söz konusu tespit 2019 ve 2020 yılı Düzenlilik Denetim raporlarında yer almasına rağmen herhangi bir işlem tesis edilmemiştir. Mevcut uygulamaya devam edilmiştir. Mevcut uygulamanın fiili olarak sürdürülmesinin mümkün olmadığı ve keyfi uygulamalara sebep olduğu dikkate alınarak Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ile Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığından alınacak görüşlere göre işlem tesis edilmesi ve mevzuata aykırı işleme neden olanlar hakkında gerekli idari ve hukuki sürecin işletilmesi gerekmektedir. 

PAZAR YERLERİ NASIL BAŞKASINA DEVREDİLDİ

Pazar Yerleri Hakkında Yönetmelik’in 11’inci maddesinin beşinci fıkrasında Pazar yerlerinin tahsisinin encümen kararıyla yapılacağı hüküm altına alınmıştır. 16’ncı maddesinin birinci fıkrasında de düzenlenmiş olup buna göre vefat etme veya iş göremeyecek derecede kaza geçirme, hastalık ya da yaşlılık gibi zaruri hallerde belediye encümeni kararı ile kanuni mirasçılara devire izin verilmekte olup mezkur düzenlemeye aykırı devirlerin tahsisin iptalini gerektirdiği aynı yönetmeliğin 27’nci maddesinin birinci fıkrasının (ğ) bendinde düzenlenmiştir. Yine aynı 16’ncı maddenin birinci fıkrasının (a) bendine göre a) Tahsis ücretini belediyenin yazılı uyarısına rağmen ödemeyenlerin, (h) bendinde de Doğrudan veya dolaylı olarak aynı pazar yerinde ikiden fazla satış yeri tahsis edilenlerin de tahsisinin iptal edileceği belirtilmiştir. Ancak yapılan incelemede pazar yerlerinin encümen kararı dahi olmaksızın üçüncü kişiler arasında devredildiği, bunlardan sadece borcu yoktur yazısı ile devir ücretinin alındığı, 2019 ve öncesinden borcu olan pazarcıların bulunduğu, aynı pazar yerinde aynı kişiye en az iki tahsis yapıldığı, hatta beş- altı Pazar yeri tahsisi yapılan kişilerin olduğu ancak buna rağmen bu kişilerin tahsislerinin iptal edilmediği görülmüştür. Yönetmelik’in yayımlanmasından önce aynı pazar yerinde ikiden fazla pazar yeri olanların durumu Yönetmelik’in “Geçiş hükümleri” başlıklı geçici birinci maddesinin dokuzuncu fıkrasında belirtildiği üzere Yönetmelik’e uygun hale getirilmelidir. Bu işlemin 31.12.2014 tarihine kadar yapılması gerektiği halde bugüne kadar mevzuata aykırılık giderilmemiştir. Önceki yıllar denetim raporlarında da belirtildiği üzere aynı pazar yerinde ikiden fazla satış yeri olanların durumlarının Yönetmelik’e uygun hale getirilmesinin, borcunu zamanında ödemeyenlerin ise Yönetmelik hükümleri doğrultusunda tahsislerinin iptal edilmesinin gerekli olduğu değerlendirilmektedir. 

LÜKS SİTELER LÜKS İŞLETMELER

İkinci olarak emlak vergi mükellefleri listesinde 103 bine yakın bağımsız bina bölümü olmasına rağmen bunlardan sadece 690’ının yani %1'inden azının birinci sınıfta vergilendirildiği, lüks sınıfta ise hiç mükellefiyet tesis edilmediği tespit edilmiştir. Oysa ilçe genelinde lüks siteler, villalar ve benzerleri ile işyerlerinin bulunduğu ruhsatlardan da anlaşılmakta olup, bunların bina inşaat sınıflarının tespitine dair cetvele göre lüks veya en azından birinci sınıflarda vergilendirilmesi gerektiği açıktır. Bina inşaat sınıfının olması gerekenden daha düşük belirlenmesinin kurum tarafından tahsil edilecek vergide eksilmeye neden olduğu, mükellef listelerinin yeniden kontrol edilerek aynı binada yer alan bağımsız bölümler arasındaki sınıf farklarına ilişkin aykırılıkların giderilmesinin ve bina sınıflarının tespitinde daha özenli davranılmasının önem arz ettiği değerlendirilmektedir

KİMLER ZABITA YAPILMIŞ

Menemen Belediyesi Şirketinde işçi olarak istihdam edilen 41 personelin Menemen Belediyesi tarafından hizmet alımı suretiyle zabıta olarak görevlendirildiği anlaşılmıştır. Anayasa’nın 128’nci maddesinde, genel idare esaslarına göre yürütülen kamu hizmetlerinin gerektirdiği görevlerden asli ve sürekli nitelik taşıyanların, memurlar ve diğer kamu görevlileri eliyle gördürüleceği belirtilmiş olup, Belediyelerin sunmuş olduğu zabıta hizmetlerinin de, bu nitelikte olduğu aşikârdır. Zabıta teşkilatının amacı ve mevzuatta belirtilen görevleri dikkate alındığında, kamu güvenliğine katkı sağlamak gibi bir vazifesinin de bulunduğu, bu nedenle idari kolluk görev ve yetkisi olduğu da görülmektedir. Bundan dolayı, zabıta teşkilatında görev yapanların mesleğe kabulü, atamaları, görevde yükselmeleri gibi hususlar Belediye Zabıta Yönetmeliği’nde düzenlenmiş olup, belediye şirketinde istihdam edilen işçilerin fiilen zabıta olarak görev yapmalarında açıkça mevzuata aykırılık bulunmaktadır.

BÜYÜK BORÇLAR

İdarenin 2021 yılı sonu itibariyle kesinleşen bütçe geliri olan 186.147.256,71 TL’ye % 36,20’lik yeniden değerleme oranı uygulandığında bu tutar 2022 yılı için 253.532.563,63 TL olmaktadır. Kurumun borç stok miktarı 5393 sayılı Kanun ve mezkûr Genelgede belirtilen unsurlar üzerinden değerlendirildiğinde,

Banka Kredileri Hesabı: 20.311.475,59 TL, - Bütçe Emanetleri Hesabı 111.873.566,37 TL, Ödenecek Diğer Yükümlülüklere ilişkin hesaplar 158.569.015,78 TL , Banka Kredileri Hesabı 62.888.185,24 TL - Kamuya Olan Ertelenmiş Borçlar Hesabı 6.396.343,43 TL ,- Gider Tahakkukları Hesabı(Banka Kredileri Faizi) 4.613.707,14 TL, Gider Tahakkukları Hesabı (Banka Kredileri Faizi) 1.589.360,50 TL, olmak üzere toplam 366.241.654,05 TL tutarında borçlanma olduğu, bu tutarın belirlenen 253.532.563,63 TL’nin üzerinde olduğu görülmektedir. Borçlanma işlemlerinde borç stoku hesabının belirtilen düzenlemelere uygun olarak hesap edilerek borçlanmaya karar verilmesi gerekir.

SÖZLEŞMESİZ ALIMLAR

Yapılan incelemede doğası gereği hizmet alımları ile yapım işlerinin belli bir süreyi ihtiva ettiği ancak bu alımlar için herhangi bir sözleşme imzalanmadığı görülmüştür. Yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri birlikte değerlendirildiğinde; belirli bir süreyi ihtiva eden doğrudan temin alımlarında ihtilafları da önlemek için sözleşme imzalanmasının mevzuata uygun olacağı değerlendirilmektedir.

İdare bünyesinde yapılan incelemede benzer işler kapsamında aynı firmalardan aynı müdürlükler tarafından çok yakın tarihli alımlar olduğu, yapılan alımların toplam tutarlarının parasal limitleri aştığı, bu nedenle parasal limitlerin altında kalmak için alımların kısımlara bölündüğü ve doğrudan temin yöntemiyle yapıldığı tespit edilmiştir. Örneğin taşımalı eğitim alan öğrencilerin okullarına taşınması için iki ayrı müdürlük tarafından her ay aynı firmadan hizmet alımına gidilmekte, ödemelerin toplamı sadece yılın ilk ayında bir milyon sekiz yüz bin T.C. Sayıştay Başkanlığı İzmir Menemen Belediyesi 2022 Yılı Sayıştay Düzenlilik Denetim Raporu 45 TL'yi geçmektedir. Keza kurban bayramında personele dağıtılmak üzere her müdürlük, ayrı ayrı ancak aynı firmadan alım yapmış, alımların tutarı ise altı yüz bin TL'yi geçmiştir. Örneklerin çoğaltılabileceği bu hususun, geçmiş yıllar denetim raporlarında da yer aldığı, ancak devam ettiği görülmektedir.

AYNI GÜN İÇİNDE DOĞRUDAN İHALELER

İdarenin doğrudan temin yöntemiyle yaptığı alımlar incelendiğinde: kısa bir zaman aralığında hatta bazen aynı gün içinde dahi doğrudan teminle mal ve hizmet alımı ile yapım işi gerçekleştirildiği, gün içinde gerçekleşen bazı alımların aynı firmadan yapıldığı, bu alımların toplamının yukarıda verilen parasal limitleri aştığı için kısımlara bölünerek doğrudan teminle alındığı görülmektedir. İdarenin aynı nitelik ve türdeki ihtiyaçlarını planlayıp Kanun'un temel ihale usulleriyle ihtiyacını temin etmek yerine, ihtiyaçların kısımlara bölünerek her birinin doğrudan temin ile alınmasının mevzuata aykırı olduğu değerlendirilmektedir.

Yapılan inceleme sonucunda bazı yapım işlerinin ihale usulü yerine doğrudan temin kapsamında yaptırıldığı görülmüştür. Söz konusu işlere örnek olarak, Mermerli Mahallesi'nde çeşitli sokaklarda yol bakım çalışması yapılmış, toplamda 354.760,00TL olan harcamalar aralarında 4 gün olan iki ayrı olur ile aynı firmaya yaptırılmıştır. Keza Uludere Dershanesinin zemin katına yapılan tadilatlar da yine aynı firmaya ama iki ayrı doğrudan teminle yaptırılmıştır. Önceki denetim raporunda da yer alan bu hususun aynen devam ettiği, idarenin mal ve hizmet alımları ile yapım işlerinde ihaleye çıkmamak için ihtiyaçlarını kısımlara böldüğü görülmüştür. Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerinden de anlaşılacağı üzere kamu idarelerinin ihtiyaçlarını uygun şartlarda ve kaynaklarını etkili ve verimli kullanacak şekilde karşılaması, mal ve hizmet alımları ile yapım işlerinin doğrudan temin yöntemi yerine bir bütün olarak ihale usulü ile yaptırılması, yapım işlerinde uygulama projesi bulunan kısımlar için anahtar teslim götürü bedel teklif üzerinden, uygulama projesi olmayan kısımlar içinse birim fiyat teklif almak suretiyle ihaleye çıkılması gerekir.

Belediyenin doğrudan teminle yaptığı mal ve hizmet alımları ile yapım işlerinde işin niteliğine ilişkin ayırt edici teknik niteliklerin belirlenmediği, alınacak mal veya hizmet ile yapım işinde kalem bazında sayılmak suretiyle fiyat teklifi alındığı ve harcama yapıldığı tespit edilmiştir.

TEKNİK ÖZELLİKLER YOK

Yapılan incelemede bazı ödeme emri ve eki belgelerinde, yapılan işe ilişkin ayırt edici teknik özelliklere yer verilmediği, genel nitelikte bir tanımlama yapıldığı, yapım işlerindeyse sadece ihtiyaç duyulan malzemenin sayıldığı, bunların teknik özellikleri veya projeleri gibi dokümanların eksik olduğu tespit edilmiştir. Yüklenicilerin teklif verirken ve işi yaparken yararlanacağı bu belgelerin eksik olması nedeniyle fiyat araştırmasından işin yapılmasına kadar olan sürecin sağlıklı yürütülmediği, rekabetin oluşmasında yeterince özen gösterilmediği değerlendirilmektedir.

Bu hükümlerden anlaşılacağı üzere, Temsil Ağırlama Giderleri Bütçesi, sadece, belediye başkanlık makamını temsiline yetkili olan belediye başkanı tarafından veya yetki devri yapılan başka bir harcama yetkilisi tarafından kullanılabilecektir. Konaklama, ağırlama, çeşitli basım, yayım, tanıtım, organizasyon gibi temsil ve ağırlamaya ilişkin giderlerin, belediye başkanı ya da yetki devrinde bulunduğu başka bir harcama yetkilisi tarafından, Temsil Ağırlama ve Tören Giderleri Bütçesi tertibinden yapılması gerekmektedir. Hal böyleyken, Kültür ve Sosyal İşler Müdürlüğü ile Basın Yayın ve Halkla İlişkiler Müdürlükleri tarafından yetki devri olmaksızın temsil, ağırlama, tören, fuar ve organizasyon harcamalarının yapıldığı tespit edilmiştir. Dolayısıyla bu ödeneğin kullanımının Belediye Başkanının veya yetki devri yapılan harcama yetkililerinin uhdesinde olduğu dikkate alındığında diğer müdürlükler tarafından yetki devri olmaksızın kullanımına imkân bulunmamaktadır.